temiz su tesisat genel bilgiler

Temiz su tesisatı
Temiz su tesisatı sayaçtan veya bağımsız sistemlerden suyun kaynağından başlayarak kullanma yerlerine kadar olan temiz su boru donanımları ve aygıtları içerir.

Temiz su tesisatı;

• Soğuk su tesisatı
• Sıcak su tesisatı

Olmak üzere iki ana bölümde incelenir.

Bu bölümde suyun depolanmasından basınçlandırılmasına, yumuşatılmasına ve tesisattaki ses yalıtımı detaylı olarak incelenecektir.
Temiz su tesisatları su sayacından itibaren başlar. Su sayacından önceki kısım çoğu zaman belediyeler tarafından yapılmaktadır.Temiz su tesisatında uyulması gereken kurallar şunlardır ;
1- Temiz su tesisatlarında kullanılan borular, ftings ve kolektörler galvanizli olmalıdır. Ya da plastik borular kullanılmalıdır

2- Borular diş açarken;
a- Dişlerin bozulmaması için pafta lokmaları sık sık yağlanmalıdır. Dişler arası talaş temizlenmeli ve kullanılan ftingsler temper döküm olmalıdır.
b- Açılan dişler üzerine teflon veya keten sarılıp sülyan boya ile boyanmalıdır.
c- Sızdırmazlığı sağlamak amacıyla maşon ve benzeri parçalar anahtarla bir sefer tutularak sıkılmalıdır. Aksi takdirde Galvaniz dökülür.
3- Gerekirse temiz su tesisatlarında sayaç yönünde su boşaltılması sağlamak amacıyla yatay borulara %1 eğim verilmelidir.

4- Açıktan döşenen borular mutlaka kelepçelenmelidir. Boru ekseninin duvardan açıklığı 3 inç ’e kadar 4cm, 3 inç ve daha büyük borularda 5–6 cm olmalıdır.

5- Bina dışında toprak altına döşenecek borularda donmaya karşı önlem almak için bölgesine göre 60 – 80 – 100 cm derinlikte gömülerek izolasyon yapılmalıdır. Ayıca ağır vasıta geçecek yerlerde gerekli önlem alınmalıdır.

6- Kolektör yapımında kaynak kullanılmamalıdır. Eğer kullanılması zorunlu ise yeniden galvanizlenme işlemi gerçekleştirilmelidir.

7- Ülkemizde genelde borular duvar içi tesisat olarak döşendiğinden yağlı boya ile boyanıp yağlı kâğıtlarla sarılıp gerekirse ziftlenmelidir.

8- Sıcak ve soğuk su boruları aynı zamanda döşendiği için bakış yönünde soğuk su borusu sağ tarafa sıcak su borusu sol tarafa takılır. Özellikle banyolarda bu konuya dikkat edilmelidir.

9- Tesisat çekildikten sonra mutlaka basınç testi uygulanır. Tesisata test yapılmadan bütün çıkışlar kor tapa kapatılır. Tesisata su basılarak kör tapadan havası alınır. Daha sonra en az işletme basıncının 1,5 katı basınç uygulanarak basınç sabitlenir. Test cihazındaki manometreden 30dk. Sonda basınç değerine bakılarak düşme olup olmadığı kontrol edilir. Eğer basınçta düşme varsa kaçak yeri bulunur. Gerekli tamirattan sonra tekrar teste tabi tutulur.

10- Ana dağıtım ve kolon boruları mümkün olduğunca açıktan geçirilmeli her kolon vanalarıyla ayrı ayrı kapatılabilmeli ve suyu boşaltabilmelidir. Ayrıca ana dağıtım boruları ve kolonlar ayrı renklere boyanabilir.(Sıcak su kırmızı, soğuk su mavi.)

11- Her katın bağımsız olarak kapatılabilecek vanaları olmalıdır.

12- Borular kesinlikle kiriş, kolon gibi taşıyıcı elemanlar delinerek veya kırılarak geçirilmemelidir.

13- Vanalar kolay ulaşılabilecek noktalara yerleştirilmelidir.

14- Birbiriyle yan yana geçecek tesisatlarda terleme göz önünde bulundurulup soğuk su tesisatı alttan geçirilmelidir.

15- Tüm kullanma suyu tesisatı kullanım noktalarına doğru yükselerek çekilmelidir. Sistemde hava yapması önlenmelidir.

2.2 Aygıt ve Donanımların Yerleştirilmesi:

Çeşitli aygıtlara takılacak muslukların ve çeşitli donanımların yüksekliği bunların yapılış şekillerine göre değişsede normal olarak aşağıdaki ölçüde alınabilir. Bu ölçüler döşeme yüzeyinden itibaren verilmiştir.

2.2.2 Aygıtların Yükseklik Değerleri:

Banyo Bataryaları 0,75m
Duş Bataryaları 1,10m
Evye Bataryaları 1,15m
Lavabo Bataryaları 1,05m
Alaturka Helâ 0,20m
Alafranga Helâ 0,25m
Yıkanma Yalağı (Erkek) 1,45m
Yıkanma Yalağı (Bayan) 1,30m
Pisuvara Püskürtme Su Tesisatı 1,20m

2.2.3 Donanımlara Ait Yükseklikler:

Lavabo Üzerindeki Etajer
Lavabo Aynası Alt Kenarı 1,35m
Rezervuar Zincir Yüksekliği 1,35m
Bas Tipi Rezervuar Yüksekliği 1,10m
Helâ Kâğıtlık Alt Kenarı 0,70m
Normal Lavabo Üst Kenarı 0,80m
Bulaşık Tekneleri 0,80m
Çamaşır Tekneleri 0,75m
Sulama Yalakları 0,50m
İlköğretim Ok. Lavabo Üst Kenarı 0,70m

Tesisatta aygıt denilince bütün bataryalar şiber ve ventiller gibi malzemeler anlaşılır. Bu armatörlerin suyun musluklardan yeterli bir basınçta akmasını sağlamak için su akımına küçük bir direnç göstermesi gerekir. Bu bakımdan şiber ve adi musluklar daha uygundur.

2.2.4 Temiz Su Tesisatında Boru Çapı Hesabı:

Temiz su tesisatında boru çapının hesap esası suyun izlediği yol boyunca oluşan basınç kayıplarının belirli bir değerde tutulmasına dayanır. Basınç kayıpları boru malzemesine borudan akan suyun debisine yerel kayıplar yaratan elemanların sayısına su sayacına veya benzeri özel donanımlara bağlıdır. Borudan akan suyun debisi ise borunun beslediği kullanma yerlerinin sayısı ve cinsiyle belirlenir.

2.2.5 Temiz Su Tesisatı Boru Çapı Hesabı (Musluk Birim) Esasına göre:

Lavabo, banyo, duş bataryaları, evye, tuvaletler, çamaşır makinesi muslukları, temiz su giriş çapları ½ inç olmalıdır.
Banyo, tek tuvalet ve mutfaktan oluşan bir dairede ana temiz su girişi boru çapı ¾ inç olmalıdır. Farklı tertipteki dairelerin boru çapı musluk birimi esasına göre hesaplanacaktır. Musluk birimi esasına göre temiz su tüketimi cihazların tipine göre hesaplanır.

2.2.6 Bazı Cihazların MB Esasına Göre Temiz Su Tüketimi:

Lavabo, rezervuar, pisuvar, evye , ½inç musluk : ½ MB
Çamaşır makinesi, su alma yalağı : 1 MB
Banyo, otomatik helâ : 2 MB
Temiz su tüketimine göre boru çapları aşağıdaki tablo göz önünde bulundurularak seçim yapılacaktır.

Musluk Birimi Cinsinden Boru Çapları
0–3 Dahil ½ inç
3–8 Dahil ¾ inç
8–20 Dahil 1 inç
20–35 Dahil 1 – ¼ inç
35–50 Dahil 1 – ½ inç
50 den Fazlası 2 inç
2.2.7 Konutlarda Şehir Şebekesinden Giren Temiz Su Ana Borularının Çapları:

Daire Sayısı Boru Çapları
1–2 Daireye kadar 1 , ¾ inç
3–6 Daireye kadar 1 inç
7–13 Daireye kadar 1 – ¼ inç
14–19 Daireye kadar 1- ½ inç
20–30 Daireye kadar 2 inç
30 ‘dan Fazla İhtiyaç ve şartlara göre

2.2.8 Temiz Su Tesisatının Bölümleri:

2.3 Temiz Su Tesisatı İki Ana Bölümde İncelenir;

1- Sıcak su tesisatı

2- Soğuk su tesisatı

2.3.1- Sıcak Su Tesisatı:

Yapılardaki sıcak su tesisatı, aranılan konforu, mevcut ısıtma kaynaklarına, enerji durumuna, hacim ve yer durumuna göre seçilir.
Temel olarak iki ayrı sıcak su sistemi mevcuttur.

2.3.1.1- Bağımsız Sıcak Su Tesisatı:

Bağımsız sıcak su tesislerinde şebeke suyu şofben, termosifon, kombi gibi her daire için bağımsız olarak kurulan su ısıtıcılarında ısıtılır.
2.3.1.2- Merkezi Sıcak Su Tesisatı:


Merkezi sıcak su tesislerinde ise sıcak su bir merkezde boylerler vasıtasıyla ısıtılıp ve borularla sisteme dağıtılır. Sisteme doğal veya zorlanmış dolaşımlı sirkülasyon hattı çekilerek batarya sıcak su girişlerinde sıcak su bulunması sağlanır. Eğer sıcak su sirkülasyon hattı 30m’den daha uzunsa sıcak su sirkülasyon hattına biri asil diğeri yedek olmak üzere iki sirkülasyon pompası konur.

2.3.1.3- Sıcak Su İhtiyacı:

Konutlarda sıcak su sıcaklığı 30 – 60 ºC arasında değişir. Eğer endüstriyel mutfak ve çamaşırhane sisteme yük getiriyorsa bu sıcaklık arttırılabilir. Standart olarak kullanma suyu sıcaklığı 60º C olarak kabul edilir ve hesaplamalarda bu değer esas alınır. Üniversal bir hesap yöntemini belirlemek amacıyla verilen çeşitli standart tüketim değerleri arasında çeşitli kaynaklar arasında farklılıklar gösterilmektedir. Aşağıdaki çizelgede çeşitli kullanım yerleri için farklı kaynaklarda rastlanan en düşük ve en yüksek 60ºC su sıcaklığında saatlik ani su ihtiyaç değerleri verilmiştir.

Tablo: Bazı cihazların mekânlarda ani sıcaklık ihtiyaçları için L/h olarak değerleri;

Bağımsız Ev Apartman Otel İşyeri Okul Fabrika Hastane
Özel Lavabo 7,5 – 9 7,5 – 9 7,5 – 9 7,5 – 9 7,5 – 9 7,5 – 9 7,3 – 9
Genel Lavabo - 15 – 18 30–36 23–27 50–68 40–54 20–27
Banyo 90 – 250 76 – 250 76–250 - 450 - 76–250
Bulaşık Makinesi 40×68 40 – 68 166–760 - 75–450 75–450 160–680
Eviye 35×45 35 – 45 70–136 38–90 35–90 70–90 70–90
Çamaşır Makinesi 70×70 70 – 90 75–126 - - 750–1000 75–126
Duş 136×250 114 – 250 250–340 114–136 250–1000 0,4–1 250–350
Kullanma Eş Faktörü 0 + 3 0 + 3 0–25 0–3 0,4 0,4 0,25
Depolama 0 – 7 1,25 0 – 8 2 1 0,6 0,6

- – - – - – - – - Soğuk Su
- . – . – . – . - Sıcak Su
-.-.-.-.-.-.- Sıcak su sirkülâsyonu

Sistemde kullanılan yerlerin hepsinin aynı anda çalışma olasılığı düşük olduğundan merkezi sistemlerde sıcak su ihtiyacı toplam ani sıcak su ihtiyacının kullanma eş zaman faktörü ile çarpılması ile belirlenir.

2.3.1.4- Boyler Hesabı:

Boyler ısıtıcılarında kazında elde edilen sıcak su kızgın su veya buhar kullanılarak çeşitli ortamlarda kullanılacak olan su ısıtılır.

Genelde Boylerler;
1- Tek cidarlı
2- Çift cidarlı olarak sınıflandırılırlar.

Çift cidarlı boylerde ısıtıcı akışkan 2 cidar arasında kalan dış gömlekte dolanır. Isıtıcı akışkan basıncının düşük olduğu uygulamalarda kullanılır. Tek cidarlı boylerlerde ise eğer ısıtıcı akıştan basıncı yüksek olan buhar veya kızgın su kullanılıyorsa kullanım suyunu ısıtmak için boyler içerisine serpantin döşenir ve kullanım suyu böyle ısınır.

Gerekli boyler hacmi sıcak su ihtiyacı ile belirlenir sıcak su ihtiyacı bir depolama faktörü ile çarpılarak boyler hacmi bulunur. Boyler imalatları standart olduğundan bulunan hacme en yakın standart boyler seçilir. Isıtma devresi hesabında belirlenen depo hacmi suyu kadar iki saatte 10ºC – 60º C sıcaklığa kadar ısıtılacağı esas alınmalıdır.

Buna göre ev ve apartmanlarda ısıtıcı kapasitesi;

Q= Mss x C x (tç – tg) formülüyle bulunur.
2
Q= Isıtıcı kapasitesi
Mss= Boyler hacmi
C= Suyun özgül ısısı
(tç – tg ) = Su giriş (60ºC) ve çıkış (10ºC) sıcaklığı

2.3.1.5- Sıcak Su Tesisatında Boru Çapı Hesabı;

Bağımsız sıcak su tesisatında sıcak su boruları için hesaba gerek yoktur. Kullanacakları batarya çaplarına göre tesisat çekilir. Merkezi sıcak su sistemlerinde sıcak su boruları YB veya MB yardımı ile hesaplanabilir.

Boylerli binalarda sıcak su boru şebekesine paralel olarak sirkülasyon boruları döşenir. Sıcak su tesisat borularına paralel olarak döşenecek sirkülasyon boru çapları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo: Sıcak Su Boru Çapına Bağlı Olarak Sirkülasyon Boru Çapları

Sıcak Su Tesisat Boru Çapı Sirkülasyon Boru Çapı
2 “ 11/2 “
11/2 “ 11/24“
11/4“ 1”
1” ¾ “
¾ “ ¾ “
2.3.2- Soğuk Su Tesisat:

Yapılardaki soğuk su tesisatı, aranılan konforu, mevcut hacim ve yer durumuna göre seçilir.
2.3.2.1 Temiz Suyun Depolanması ve Basınçlandırılması:
Şebeke suyu kesilmelerine karşı temiz su tesisatlarında en az 24 saatlik suyun depolanması istenir. Ayrıca yangın suyu rezerve olarak ta bir miktar suyun depolanması gerekir. Depolanacak su miktarını belirleyebilmek için önce temiz su tüketiminin belirlenmesi gerekir. Aşağıdaki çizelgede su tüketimi değerleri verilmiştir.
Çizelge: Günlük Ortalama Su Tüketimi
Cinsi Ortalama Tüketim Lt/kişi
Konutlar Lavabolu 60–80
Duşlu 80–115
Küvetli 120–200
Oteller Duşlu 100
Küvetli 150–200
Hastaneler 200–500
Okullar 5
Çocuk Yuvaları 80–100
Kreşler 100–150
Kışlalar 60–80
Lokantalar 20–100
Bahçe sulama işlerde 1,5 lt/m2
Binek otosu(temizlik) 100 lt(günlük)
Seçilecek su deposunun hacmi yukarıdaki çizelge yardımıyla belirlenerek yangın rezervinde dikkate alınacaktır.
Depolar bakımı kolay yapılacak ve temizlenebilecek yerlere yerleştirilmelidir. İç kısımları korozyona karşı korunmuş olmalı sızdırmaz bir kapakla kapatılmalı ve havalandırma borusu bağlanmalıdır. Taşıma borusunun çapı standart olarak su giriş borusu çapının iki katından az olmamalıdır. Ayrıca depo suyunun gerektiğinde boşaltılabilmesi için boşaltma borusu bağlanmalıdır. Aşağıdaki çizelgede su deposunun boşaltma ve taşıma boru çapları verilmiştir.
Depo hacmi (lt) Taşıma Borusu Çapı Boşaltma borusu çapı
0–2900 1¨ 2–1/2¨
300–3900 1–1/2¨ 2–1/2¨
6000–12000 2¨ 2–1/2¨
1200–1900 2–1/2¨ 2–1/2¨
20000–28000 3¨ 3¨
29000–38000 4¨ 4¨
39000-Fazlası 4¨ 4¨